Προσωπογραφία του Μεγάλου Βασιλείου

Οὗτος ὁ ἐν ἁγίοις Πατὴρ ἡμῶν Βασίλειος, ἤκμασε κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ Βασιλέως Οὐάλεντος ἐν ἔτει τξδ´ πρὸς τὸν ὁποῖον Οὐάλεντα ἐπαρρησιάσθη διὰ τὴν ὀρθόδοξον πίστιν, καὶ ἤλεγξεν αὐτόν. Ἐπειδὴ καὶ ἔπεσεν εἰς τὴν κακοδοξίαν τῶν Ἀρειανῶν, καὶ μὲ ἄγριον καὶ θηριώδη τρόπον ἐκακοποίει καὶ ἐπολέμει τὰς Ἐκκλησίας τῶν Ὀρθοδόξων. Οὗτος λοιπὸν ἀπὸ μὲν τὸν πατέρα, ἦτον Μαυροθαλασσίτης. Ἀπὸ δὲ τὴν μητέρα, ἦτον Καππαδόκης: ἤτοι ἐκατάγετο ἀπὸ τῆν λεγομένην Καραμανίαν. Κατὰ δὲ τοὺς λόγους καὶ τὴν παιδείαν, ὑπερέβαλεν, ὄχι μόνον τοὺς ἐλλογίμους τοῦ καιροῦ του, ἀλλὰ ἀκόμη καὶ τοὺς παλαιοὺς φιλοσόφους. Περάσας γὰρ κάθε εἶδος παιδείας, εἰς κάθε μίαν ἀπὸ αὐτὰς τὸ κράτος καὶ τὴν νίκην ἀπόκτησεν. Οὐ μόνον δὲ ταῦτα, ἀλλὰ καὶ τὴν διὰ πράξεως ἤσκησε φιλοσοφίαν. Καὶ διὰ τῆς πράξεως ἀνέβη καὶ εἰς τὴν θεωρίαν τῶν ὄντων. Ἐκ τούτων δὲ, ἀνέβη καὶ εἰς τὸν θρόνον τῆς Ἀρχιερωσύνης.

Ὅταν δὲ ἔγινεν Ἀρχιερεὺς, πολλοὺς ἀγῶνας ἐποίησεν ὁ μακάριος διὰ τὴν Ὀρθόδοξον πίστιν. Μὲ τὴν σταθερότητα γὰρ καὶ γενναιότητα τοῦ φρονήματός του, κατέπληξε τὸν Ἔπαρχον Μόδεστον. Μὲ τοὺς Ὀρθοδόξους δὲ λόγους ὁποῦ συνέγραψε, τῶν κακοδόξων τὰ φρονήματα κατεβρόντησε. Καὶ πρὸς τούτοις, τὴν τῶν ἠθῶν κατάστασιν ἐρρύθμισε. Τὴν ἀσκητικὴν φιλοσοφίαν ἐδίδαξε. Τὴν τῶν ὄντων γνῶσιν ἐσαφήνισε. Καὶ διὰ νὰ εἰπῶ συντόμως, οὗτος ὁ Ἅγιος ὁδηγήσας εἰς σωτηρίαν τὴν λογικὴν τοῦ Χριστοῦ ποίμνην διὰ μέσου κάθε ἀρετῆς, πρός Κύριον ἐξεδήμησεν. Ἦτον δὲ ὁ Μέγας Βασίλειος κατὰ τὸν χαρακτῆρα τοῦ σώματος, πολλὰ μακρύς. Ξηρὸς καὶ ὀλιγόσαρκος. Μελανὸς εἰς τὸ πρόσωπον κατὰ τὸ χρῶμα, πλὴν εἶχεν αὐτὸ σύμμικτον καὶ μὲ κιτρινάδα. Ἦτον μακρομύτης. Εἶχε τὰ ὀφρύδια στρογγυλὰ, τὸ δὲ δὲρμα τὸ ἐπάνω τῶν ὀφρυδίων, τὸ εἶχεν συμμαζωμένον. Ἐφαίνετο ὅμοιως μὲ ἕναν ὁποῦ συλλογίζεται καὶ προσέχει εἰς τὸν ἑαυτό του. Εἶχε τὸ πρόσωπον ζαρωμένον μὲ ὀλίγας χαραγάς. Τὰ μάγουλα εἶχε μακρά. Τοὺς μήνιγγας, δασεῖς ἀπὸ τρίχας συνεστραμμένας κυκλοειδῶς. Ἐφαίνετο κατὰ τὴν ἐπιφάνειαν, πῶς εἶχεν ὀλίγον κουρευμένας τὰς τρίχας. Τὸ γένειον εἶχε μακρὸν ἀρκετά. Καὶ τὰς τρίχας εἶχε μεμιγμένας: ἤτοι μαύρας ὁμοῦ μὲ ἄσπρας. Τελεῖται δὲ ἡ αὐτοῦ Σύναξις, ἐν τῇ Ἁγιωτάτῃ Μεγάλῃ Ἐκκλησίᾳ.
... 
Αυθεντικό κείμενο, ορθογραφία και σύνταξη 
Από τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη
(συναξαριστής Ιανουαρίου, σελ. 2-3) –  
Mας το έστειλε ο μοναχός Ισίδωρος