Εργογραφία του Αγίου Μεγάλου Βασιλέιου

Μεγάλου Βασιλείου

• Βιογραφικά 

Αλφαβητικά

• Ανατρεπτικός του Απολογητικού του δυσσεβούς Ευνομίου.
• Εις την μάρτυρα Ιουλίτταν και περί ευχαριστίας.
• Εις το πρόσεχε σεαυτώ: Εύκολη η σύγχυση αιώνιων και πρόσκαιρων. Ασήμαντα η φτώχεια, η καταγωγή, η ασθένεια.
• Εις του Ψαλμούς. Συλλογή 18 ομιλιών με αφορμή το περιεχόμενο των Ψαλμών του Δαυίδ. Φιλολογικά, Θρησκευτικά και ηθικά θέματα. (βλπ. κατωτέρω)
• Εν λιμώ και αυχμώ.  
• Επιστολή παραμυθητική προς την ομόζυγον Αρινθαίου
• Επιστολή παραμυθητική προς την ομόζυγον Νεκταρίου
• Ερμηνεία εις τον προφήτην Ησαίαν, προοίμιον. (PG 30, σελ. 117 – 668) Enarratio in prophetam Isaiam.
• Θεία Λειτουργία, που, μετά την επικράτηση αυτής της συντομότερης του Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, τελείται 10 φορές το χρόνο.
• Κατά Σαβελλιανών, Αρείου και Ανομοίων.  
• Ομιλία εις την Εξαήμερον. Ομιλίαι Θ’ εις την Εξαήμερον. (PG 29b, σελ. 4 – 208).  Εις την Εξαήμερον. Συλλογή 9 ομιλιών με θέμα τη δημιουργία του κόσμου. Σε απλή γλώσσα, ενιαία σύνθεση συμπερασμάτων από επιστήμη και Βίβλο.
• Ομιλία Εἰς τὸ «Καθελῶ μου τὰς ἀποθήκας».
• Ὀμιλία Ι’, Κατά οργιζομένων. (PG 31, σελ. 353 – 372)
• Ομιλία Ις’. Εις το, «Εν αρχή ην ο Λόγος». (PG 31, σελ. 472 – 481. In illud: In principio erat verbum.
• Ομιλία ΙΘ’. Εἰς τοὺς ἁγίους τεσσαράκοντα μάρτυρας. (PG 31, σελ. 508 – 525). In quadraginta martyres Sebastenses. Απόδοση κ. Βασ. Μουστάκη
• Ομιλία ΚΒ’. Προς τους νέους. Όπως αν εξ Ελληνικών ωφέλοιντο λόγων. (PG 31, σελ. 564 – 589).
• Ὀμιλία ὅτι οὔκ ἐστιν αἴτιος τῶν κακῶν ὁ Θεός - Quod deus non est auctor malorum. Η επίτευξη της τελειότητας έργο του ανθρώπου, κυρίως αγαθό = θείον, το κακό είναι ανυπόστατο, στέρηση του αγαθού, ουκ ον. 
• Ομιλία περί του αγίου Πνεύματος. (PG 31, σελ. 1.429 – 1.437). Homilia de spiritu sancto.
• Ομιλία προς τους πλουτούντας. (PG 31, σελ. 277 – 304). Homilia in divites.
• Όροι κατ’ επιτομήν». Περιέχει 313 κεφάλαια που αναφέρονται στην καθημερινή ζωή των μοναχών.
• Όροι κατά πλάτος. Περιέχει 55 κεφάλαια με θέμα γενικές αρχές του μοναχισμού.
• Περί ελέους και κρίσεως. (PG 31, σελ. 1.705 – 1.713). Homilia de misericordia et judicio.
• Περί κρίματος
• Περί νηστείας λόγος α´ Απόδοση και των δυο λόγων: Δημήτριος Αθανασόπουλος 
• Περί νηστείας λόγος β´
• Περί πίστεως.
• Περί τελειότητος βίου των Χριστιανών, Ε.Π.Ε. 3,462,1.
• Περί της εν παρθενία αληθούς αφθορίας». Έργο σχετικό με την παρθενική ζωή.
• Προς Αμφιλόχιον, περί του Αγίου Πνεύματος. Επιστολική πραγματεία προς τον επίσκοπο Ικονίου Αμφιλόχιο σχετικά με το Άγιο Πνεύμα.
• Προς τους νέους, όπως αν εξ ελληνικών ωφελοίντο λόγων. Το διασημότερο από τα κείμενα του Βασιλείου, στο οποίο πραγματοποιεί προσπάθεια γεφύρωσης μεταξύ χριστιανικής και κλασσικής παιδείας. [Μ. Βασιλείου P.G. 31,563 - 590]. (3 πραγματείες, παρούσα και μέλλουσα ζωή)
• Προσευχή για τους εχθρούς και τους φίλους. Oratio pro inimicis et amicis.
• Προτρεπτικός εις το Άγιον βάπτισμα
• Τα Ηθικά». Συλλογή 80 ηθικών κανόνων.
• Adversus eos qui per calumniam. Πρὸς τοὺςσυκοφαντοῦνταςἡμᾶς, ὅτιτρεῖςθεοὺςλέγομεν. (PG 31, σελ. 1.488 – 1.496).
• Adversus Eunomium. Κατά Ευνομίου. Λόγοι Ε’. (PG 29, σελ. 497 – 773).
• Asceticon magnum_. Κεφάλαια των κατά πλάτους όρων. (PG 31, σελ. 901 – 1.052).
• Asceticon magnum. Κεφάλαια των όρων των κατ’επιτομήν. (PG 31, σελ. 1.052 – 1.305).
• Canon 96 (De haereticis). Περί αιρετικών (κανών) Ϟςʹ. Ερώτησις ρκδ’. Εἰ δεῖ μετὰ αἱρετικῶν ἢ μετὰ ἑλλήνων (ἢ ἰουδαίων) κατὰ συντυχίαν εὑρεθέντα που συνεσθίειν ἢ ἀσπάζεσθαι αὐτούς. (PG 31, σελ. 1.165 – 1.168).
• Consolatoria ad aegrotum. Ομιλία παραμυθητική ασθενούντι. (PG 31, σελ. 1.713 – 1.721).
• Constitutiones asceticae. Ασκητικαί διατάξεις, προς τους εν κοινοβίω και κατά μόνας ασκούντας. (PG 31, σελ. 1.321 – 1.428).
• Contra Sabellianos et Arium et Anomoeos. Ομιλία ΚΔ’. ΚατὰΣαβελλιανῶν, καὶἈρείου, καὶτῶνἈνομοίων. (PG 31, σελ. 600 – 617).
• De fide. Ομιλία ΙΕ’. Περὶ πίστεως. (PG 31, σελ. 464 – 472).
• Epistulae tres. Επιστολαί τρεις.
• Epistulae. Επιστολαί.
• Epitimia in canonicas. Επιτίμια εις τας κανονικάς. (PG 31, σελ. 1.313 – 1.316).
• Epitimia. Επιτίμια (ιβ’ – ξ’). (PG 31, σελ. 1.308 – 1.313).
• Expositio fidei Nicaenae. Έκθεσις της πίστεως της Νικαίας.
• Homilia adversus eos qui irascuntur. Ομιλία Ι’. Κατά οργιζομένων.  (PG 31, σελ. 353 – 372).
• Homilia de gratiarum actione. Λόγος περί ευχαριστίας. (PG 31, σελ. 217 – 237).
• Homilia de invidia. ΟμιλίαΙΑ’. Περί φθόνου. (PG 31, σελ. 372 – 385).
• Homilia de paenitentia. Ομιλία περί μετανοίας. (PG 31, σελ. 1.476 – 1.488).
• Homilia de virginitate. Ομιλία περί παρθενίας.
• Homilia dicta in Lacisis. Ομιλία ρηθείσα εν Λαζικοίς. (PG 31, σελ. 1.437 – 1.457).
• Homilia dicta tempore famis et siccitatis. Ομιλίαρηθείσαενλιμώκαιαυχμώ. (PG 31, σελ. 304 – 328).
• Homilia exhortatoria ad sanctum baptisma. ΟμιλίαΙΓ’. Προτρεπτικὴεἰςτὸἅγιονβάπτισμα. (PG 31, σελ. 424 – 444).
• Homilia in aquas. Εις τα ύδατα και εις το άγιον Βάπτισμα.
• Homilia in illud: Attende tibi ipsi. Εις το, «πρόσεχε σεαυτώ». (PG 31, σελ. 197 – 217).
• Homilia in principium proverbiorum. Ομιλία ΙΒ’. Εις την αρχήν των παροιμιών. (PG 31, σελ. 385 – 424).
• Homilia in Psalmum CXV. Εις τον ριε’ Ψαλμόν. (PG 30, σελ. 104 – 116).
• Homilia in Psalmum CXXXII. Εις τον ρλβ’ Ψαλμόν. (PG 30, σελ. 116 – 117).
• Homilia in Psalmum XXXVII. Εις τον λζ’ Ψαλμόν. Διδασκαλία εξομολογήσεως. Ψαλμός τω Δαβίδ εις ανάμνησιν. (PG 30, σελ. 81 – 104).
• Homiliae in hexaemeron. Ομιλίαι Θ’ εις την Εξαήμερον. (PG 29b, σελ. 4 – 208).
• Homiliae super Psalmos. Ομιλία εις τον πρώτον Ψαλμόν. (PG 29b, σελ. 209 – 493).
• In Barlaam martyrem. Ομιλία ΙΖ’. Εις Βαρλαάμ μάρτυρα. (PG 31, σελ. 484 – 489).
• In ebriosos. Ομιλία ΙΔ’. Κατά μεθυόντων. (PG 31, σελ. 444 – 464).
• In Gordium martyrem. Ομιλία ΙΗ’. Εις Γόρδιον τον μάρτυρα. (PG 31, σελ. 489 – 508).
• In Mamantem martyrem. ΟμιλίαΚΓ’. Εις τον άγιον μάρτυρα Μάμαντα. (PG 31, σελ. 589 – 600).
• In Psalmum XXVIII. Εις κη’ Ψαλμόν. Προσκυνήσατε τῷ Κυρίῳ ἐν αὐλῇ ἁγίᾳ αὐτοῦ. (PG 30, σελ. 72 – 81).
• In sanctam Christi generationem. Ομιλία εις την αγίαν του Χριστού Γέννησιν. (PG 31, σελ. 1.457 – 1.476).
• Orationes sive exorcismi. Ευχαί ήτοι εξορκισμοί του Μεγάλου Βασιλείου. Προς τους πάσχοντας υπό δαιμόνων, και εκάστην ασθένειαν. (PG 31, σελ. 1.677 – 1.681).
• Poenae in monachos delinquentes. Επιτίμια (α-ια’). (PG 31, σελ. 1.305 – 1.308).
• Prologus 3 (prooemium in regulas brevius tractatas). Προοίμιοντωνκατ’ επιτομήνόρων. (PG 31, σελ. 1.080).
• Prologus 4 (prooemium in asceticum magnum). Όροικατάπλάτος. Προοίμιον. (PG 31, σελ. 889 – 901).
• Prologus 5 (sermo asceticus). Λόγοςασκητικός. (PG 31, σελ. 881 – 888).
• Prologus 6 (prooemium ad Hypotyposin). Προοίμιονειςυποτύπωσιν.
• Prologus 7 (de judicio dei). Προοίμιον. ΠερίκρίματοςΘεού. (PG 31, σελ. 653 – 676).
• Prologus 8 (de fide). Περίπίστεως. (PG 31, σελ. 677 – 692).
• Quod rebus mundanis adhaerendum non sit. Ομιλία ΚΑ’. Περὶ τοῦ μὴ προσηλῶσθαι τοῖς βιωτικοῖς, καὶ περὶ τοῦ γενομένου ἐμπρησμοῦ ἔξωθεν τῆς Ἐκκλησίας. (PG 31, σελ. 540 – 564).
• Regulae morales. Πίναξτωνηθικώνκανόνων. (PG 31, σελ. 692 – 869).
• Sermo 10 (praevia institutio ascetica). Ασκητικά. Ασκητικήπροδιατύπωσις. (PG 31, σελ. 620 – 625).
• Sermo 11 (sermo asceticus et exhortatio de renuntiatione mun). Λόγος ασκητικός, καὶ παραίνεσις περὶ ἀποταγῆς βίου, καὶ τελειώσεως πνευματικῆς. (PG 31, σελ. 625 – 648).
• Sermo 12 (de ascetica disciplina). Λόγος περί ασκήσεως, πῶς δεῖ κοσμεῖσθαι τὸν μοναχόν. (PG 31, σελ. 648 – 652).
• Sermo 13 (sermo asceticus). Λόγος ασκητικός. (PG 31, σελ. 869 – 881).
• Sermo 14 (De fide). Περί πίστεως.
• Sermo 15 (De vita monastica). Λόγος εἰς τὸ πῶς δεῖ εἶναι τὸν μοναχόν.
• Sermo 16 (De calumnia). Περίλοιδορίας.
• Sermo de contubernalibus. Λόγοςπερίτωνσυνεισάκτων. (PG 30, σελ. 812 – 828).
• Sermo ob sacerdotum instructionem_. Παραγγελίαπροςιερείςγ’. Περίτηςθείαςχάριτος. (PG 31, σελ. 1.685 – 1.688).
• Sermo ob sacerdotum instructionem. Λόγοςπερίκαταστάσεωςιερέων. (PG 31, σελ. 1.685 – 1.688).
• Sermones de moribus a Symeone Metaphrasta collecti. Ηθικοί λόγοι ΚΔ’. Εκλεχθέντες διά Συμεών του μαγίστρου και λογοθέτου. Εκ πασῶν τῶν πραγματειῶν τοῦ ἐν ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Βασιλείου ἀρχιεπισκόπου Καισαρείας τῆς Καππαδοκίας. (PG 32, σελ. 1.116 – 1.381).

 💢💢💢

Λειτουργικά συγγράμματα

• Εκτός των άλλων έργων του, έγραψε και Θεία Λειτουργία, που, μετά την επικράτηση αυτής της συντομότερης του Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, τελείται 10 φορές το χρόνο.  
• Ευχές Θείας Λειτουργίας. 
• Οι Τρεις Ευχές της Γονυκλισίας του Εσπερινού Πεντηκοστής
  

Δογματικά συγγράμματα.

• «Ανατρεπτικός του Απολογητικού του δυσσεβούς Ευνομίου». Αποτελείται Ψαλμούς από τρία βιβλία και καταφέρεται ενάντια του αρχηγού των Ανομοίων Ευνομίου. Ο κοινός νους συλλαμβάνει την πραγματικότητα της ύπαρξης του Θεού, όχι την ουσία Του. Ανατρέπει την ονοματοκρατία του Ευνομίου
• «Προς Αμφιλόχιον, περί του Αγίου Πνεύματος». Επιστολική πραγματεία προς τον επίσκοπο Ικονίου Αμφιλόχιο σχετικά με το Άγιο Πνεύμα. Ομοτιμία του Αγίου Πνεύματος. Αντί του «Δόξα τῷ Θεῷ διὰ τοῦ Υἱοῦ ἐν τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι», το «Δόξα τῷ Θεῷ μετὰ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος». Καθορίζει το φωτιστικό τελειωτικό έργο του Αγ. Πνεύματος

Ασκητικά συγγράμματα.

(12 συγγράμματα): Όροι κατά πλάτος (γενικές αρχές του μοναχικού βίου), Όροι κατ’ επιτομήν (γενικές απαντήσεις σε γενικά και ειδικά προβλήματα), Όροι ηθικοί (κείμενα Αγίας Γραφής για τον πνευματικό και ηθικό βίο).

• Ερμηνεία εις τον προφήτην Ησαίαν, προοίμιον. (PG 30, σελ. 117 – 668) Enarratio in prophetam Isaiam.
• Όροι κατ’ επιτομήν». Περιέχει 313 κεφάλαια που αναφέρονται στην καθημερινή ζωή των μοναχών.
• Όροι κατά πλάτος». Περιέχει 55 κεφάλαια με θέμα γενικές αρχές του μοναχισμού.
• Περί κρίματος».
• Περί πίστεως».
• Περί της εν παρθενία αληθούς αφθορίας». Έργο σχετικό με την παρθενική ζωή.
• Τα Ηθικά». Συλλογή 80 ηθικών κανόνων.
  

ΟΜΙΛΙΑΙ ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΨΑΛΜΟΥΣ  (PG 29b, σελ. 209 – 493).

• Ομιλία εις τον πρώτον Ψαλμόν. (σελ. 209 – 228).
• Εις τον Ζ’ Ψαλμόν. Ψαλμὸς τῷ Δαβὶδ, ὃν ᾖσε τῷ Κυρίῳ ὑπὲρ τῶν λόγων Χουσὶ υἱοῦ Ἰεμενεί. (σελ. 228 – 249).
• Εις τον ΙΔ’ Ψαλμόν. Κύριε, τίς παροικήσει ἐν τῷ σκηνώματί σου, ἢ τίς κατασκηνώσει ἐν ὄρει ἁγίῳ σου; (σελ. 249 – 264).
• Ομιλία εις μέρος, τεσσαρεσκαιδεκάτου ψαλμοῦ, καὶ κατὰ τοκιζόντων. (σελ. 264 – 280). 
• Εις τον κη’ Ψαλμόν. Προσκυνήσατε τῷ Κυρίῳ ἐν αὐλῇ ἁγίᾳ αὐτοῦ. (PG 30, σελ. 72 – 81).
• Εις τον ΚΗ’ Ψαλμόν. Ψαλμὸς τῷ Δαβὶδ ἐξοδίου σκηνῆς. (σελ. 280 – 305).
• Εις τον ΚΘ’ Ψαλμόν. Ψαλμὸς ᾠδῆς τοῦ ἐγκαινισμοῦ τοῦ οἴκου Δαβίδ. (σελ. 305 – 324) Απόσπασμα: Πότε εὐφραίνεται ὁ ἐχθρός
• Εις τον ΛΒ’ Ψαλμόν. Ἀγαλλιᾶσθε, δίκαιοι, ἐν Κυρίῳ· τοῖς εὐθέσι πρέπει αἴνεσις. (σελ. 324 – 349).
• Εις τον ΛΓ’ Ψαλμόν. Τῷ Δαβὶδ, ὁπότε ἠλλοίωσε τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ἐναντίον Ἀβιμέλεχ, καὶ ἀπέλυσεν αὐτὸν, καὶ ἀπῆλθεν. (σελ. 349 – 385).
• Εις τον λζ’ Ψαλμόν. Διδασκαλία εξομολογήσεως. Ψαλμός τω Δαβίδ εις ανάμνησιν. (PG 30, σελ. 81–104).
• Εις τον ΜΔ’ Ψαλμόν. Εἰς τὸ τέλος, ὑπὲρ τῶν ἀλλοιωθησομένων, τοῖς υἱοῖς Κορὲ εἰς σύνεσιν, ᾠδὴ ὑπὲρ τοῦ ἀγαπητοῦ. (σελ. 388 – 413).
• Εις τον ΜΕ’ Ψαλμόν. Εἰς τὸ τέλος ὑπὲρ τῶν υἱῶν Κορέ· ὑπὲρ τῶν κρυφίων ψαλμός. (σελ. 416 – 432).
• Εις τον ΜΗ’ Ψαλμόν. Εἰς τὸ τέλος, τοῖς υἱοῖς Κορὲ ψαλμός. (σελ. 432 – 460). 
• Εις τον ΝΘ’ Ψαλμόν. (σελ. 460 – 469). 
• Εις τον ΞΑ’ Ψαλμόν. Εἰς τὸ τέλος ὑπὲρ Ἰδιθοὺμ, ψαλμὸς τῷ Δαβίδ. (σελ. 469 – 484). 
• Εις τον ΡΙΔ’ Ψαλμόν. (σελ. 484 – 493). 
• Εις τον ριε’ Ψαλμόν. (PG 30, σελ. 104 – 116).
• Εις τον ρλβ’ Ψαλμόν. (PG 30, σελ. 116 – 117).

Εξαήμερος

• Μεγάλου Βασιλείου «Εξαήμερος», ΟΜΙΛΙΑ α´, ΙΙ, §7

Επιστολές.

Σώζονται 365 επιστολές με το όνομα του Μεγάλου Βασιλείου, που καλύπτουν την εικοσαετία από την επιστροφή του στην Καισάρεια από την Αθήνα έως και το θάνατό του.

 Νομικό έργο

Πλούσιο είναι και το νομικό του έργο το οποίο βρίσκουμε συγκεντρωμένο κυρίως στις επιστολές του προς τον Αμφιλόχιο Ικονίου, από τις οποίες προήλθαν οι 85 κανόνες που, αφού επικυρώθηκαν από τη Σύνοδο εν Τρούλω στα τέλη του 7ου αιώνα (691/2), αποτελούν ως σήμερα, ως συστατικό στοιχείο των νομοκανονικών συλλογών, βασικό βοήθημα του εκκλησιαστικού δικαίου. Το ίδιο ισχύει και για ένα άλλο νομικό του έργο, τους λεγόμενους «μοναχικούς κανόνες» διατάξεις που αφορούν την οργάνωση των μονών και τη διαβίωση των μοναχών. Οι κανόνες αυτοί δεν επικυρώθηκαν ποτε. Η έλλειψη ωστόσο συνοδικής επικύρωσης δεν επηρέασε, λόγω του κύρους του συντάκτη, την εφαρμογή τους στην πράξη. Ενδεικτικό της μεγάλης εκτίμησης στο έργο του Μ.Βασιλείου που έτρεφαν οι ερμηνευτές των δικαιϊκών πηγών όχι μόνο του χώρου της Εκκλησίας αλλά και της Πολιτείας, αποδεικνύεται από την συχνή παραπομπή των κανόνων του στα σχόλια των Βασιλικών, της τελευταίας δηλαδή επίσημης κωδικοποιήσεως που πραγματοποιήθηκε κατ΄εντολήν του Λέοντος ΣΤ' του Σοφού στα τέλη του 9ου αιώνα. Ιδιαίτερα αισθητή είναι η επίδραση του Μ. Βασιλείου στο Οικογενειακό Δίκαιο , όπου πρώτος έθεσε με κατηγορηματικότητα το όριο των τριών επιτρεπόμενων γάμων, που απετέλεσε μέχρι το 1982 πολιτειακό δίκαιο και εξακολουθεί ακόμη να ισχύει επί του θρησκευτικού Γάμου. [HISTORY]

Αναφορές Τρίτων

• Επιτάφιος εις τον Μέγαν Βασίλειον επίσκοπον Καισαρείας Καππαδοκίας (Λόγος μγ΄του Αγίου Γρηγορίου Ναζιανζηνού).   
  

Πηγές:

• Basil: Letters and Select Works